บทเพลงสรภัญญะ "ปางเมื่อพระองค์ปะระมะพุทธ" (Official Music Video) ถ่ายทอดโดย ปาน ธนพร

อันน้ำตาที่ไหลรินมิใช่เพราะแก่ชรา หมดซึ่งความงาม ผิวหนังที่เหี่ยวย่น หรือผมเผ้าที่หลุดร่วง แต่เป็นเพราะบัดนี้เรารู้ว่าที่ผ่านมาช่างโง่เขลา หลงในโลก ยึดติดตัวเราของเรา แท้จริงที่จริงสิ่งไหนเล่าคือ "ของเรา" ไม่มีสิ่งไหนที่เป็นของเรา แม้แต่ร่างกายที่เรารักอย่างที่สุด เปิดดวงตาให้เห็นธรรม

 

การเปลี่ยนวิกฤติให้เป็นโอกาส
ในชีวิตนี้ผ่านร้อนผ่านหนาว หลงซ้ายหลงขวา (เดินหน้า 1 ก้าวถอยหลัง 2 ก้าว) ยินดีกับการเกิดเศร้าระทมกับความตาย ถึงกระนั้นโลกก็ยังทำให้เราลุ่มหลงได้ตลอดเวลาอยู่ดี
จนเจ้า covid19 มาเยือนโลก พลิกชีวิตให้คนจำใจต้องอยู่กับตนเอง ห่างญาติ ห่างคนที่รัก ห่างจากทุกคน ชีวิตคืนสู่สามัญ โกนหัวบวช แต่งก็จดทะเบียน ตายก็เผา อันชีวิตของเรานั้น จริงๆ แล้วก็เท่านี้ เสมอเหมือนเท่ากันทุกคน
โอกาสมาถึงแล้วหนา เวลาในการใช้สติกับตนเอง ปิดวาจา ฝึกหัดการเจริญสติ เจริญสมาธิ เพื่อวันนึงหากเราต้องเจ็บป่วยอยู่ลำพัง จิตจะมีที่พึ่งของตนเองเมื่อต้องทนกับความเจ็บปวดโดยปราศจากคนที่รักอยู่ข้างกาย ต้องนำสติตนเองจนถึงลมหายใจสุดท้าย หัดวันละนิดคิดวันละหน่อยเตรียมใจวันละน้อย จะพลอยสบายเมื่อบั้นปลายนะจ๊ะ

 

เห็นธรรมที่แท้จริงหรือยังที่ใจหวัง

 

เคยสงสัยว่าเหตุใดพระอริยสงฆ์จึงไม่เล่าประสบการณ์เหนือธรรมชาติ ประสบการณ์สิ่งที่ท่านพบเห็นในการปฏิบัติธรรม สิ่งที่คนธรรมดามองไม่เห็นได้ด้วยตา มีเพียงแต่บรรดาลูกศิษย์นำมาเล่าต่อในภายหลัง แต่เมื่อได้พิจารณาก็เข้าใจว่า เมื่อเปรียบอุปมาคนกับบัว 4 เหล่า ความรู้ความเข้าใจในทางธรรมแตกต่างกันออกไป (คาดว่าบัวเหล่าที่ 1-2 น่าจะน้อย) ทั้งๆ ที่ใจโน้มเอียงในทางธรรม ฟังธรรมจนแทบจะจดจำได้ทุกประโยค ก็ใช่ว่าจะรู้เห็นธรรมนั้น ๆ ได้อย่างแท้จริง สำหรับตนเองก็เป็นเช่นนั้น นึกว่าตัวเราเนี่ยฟังจนจดจำคำพูดพระอาจารย์ได้ แล้วท่านจะเหน็ดเหนื่อยสักเพียงใด เทศนาธรรมตั้งแต่ 5 ทุ่มจนถึงตี 3 ตัวเราเพียงแค่นั่งฟังและทำสติให้ฟังอย่างเข้าใจโดยไม่หลับ (ก็ยากแล้ว)

ลำดับของความเข้าใจในการปฏิบัติธรรมนั้น ความตื้นลึกหนาบางจะเป็นขั้นเป็นตอนไป เช่นเมื่อก่อนหากได้ฟังคำว่าไม่ให้สนใจผู้อื่นให้มองตนเอง ก็จะเข้าใจทางโลกๆ ว่าให้ทำตนเองให้ดีก่อนที่จะไปมองผู้อื่น แต่เมื่อได้ฟังธรรมจากพระอาจารย์ พระอริยสงฆ์หลายๆ ท่านจึงเริ่มมีเข้าใจลึกซึ้งมากยิ่งขึ้นคือ การมองตนเองไม่ใช่แค่การกระทำตนให้ดีโดยไม่สนการกระทำของผู้อื่น แต่เป็นการมองตนด้วยจิตเพื่อให้เห็นกายตนเอง เห็นด้วยตาใน (จิต) ผลคือเพื่อละสักกายทิฏฐิ ซึ่งก็จะเพียรพยายามต่อไปจะเล็กจะน้อยก็ค่อยสะสมหยอดกระปุกจิตไปเรื่อย ๆ สักวันนึง (ชาติไหนไม่รู้) ก็คงเต็มในสักวันหนึ่ง

สิ่งที่ตระหนกระคนแปลกใจและแอบผิดหวังที่รอบกายมีจำนวนไม่น้อย (มาก) ที่ไม่เชื่อในโลกนี้ โลกหน้า จิตวิญญาณที่ต้องเดินทางไปต่อในชาติภพต่อไป การสั่งสมคุณงามความดีที่ได้ปฏิบัติ จึงได้แต่คิดโอ้หนอ... เข้าใจพระอริยสงฆ์แล้วที่ท่านไม่เทศนาเล่าเรื่องราวต่าง ๆ เพราะเล่าไปแล้วจะมีสักกี่คนที่เชื่อ อีกอย่างท่านบรรลุธรรมเจโตปริยญาณ คือสามารถอ่านใจผู้อื่นได้ เหตุนี้ท่านจึงไม่อยากเล่าต่อกระมัง ดีไม่ดีเป็นบาปเป็นกรรมต่อคนฟังแล้วนึกตำหนิพระอริยสงฆ์หนักเข้าไปอีก

ถึงตอนนี้ไม่ได้คิดเห็นแก่ตัว แต่จะบอกเล่าต่อเรื่องธรรมให้เฉพาะคนที่มีจิตใจใฝ่ในธรรม เพื่อเป็นสหธรรมิก หรือคนที่อยากจะฟังก็คงจะเพียงพอ เพราะเคยโดนมองว่าไม่ปกติ (บ้านิดหน่อย) ไม่โกรธนะแต่ขำมากกว่า เพราะรู้ว่าเราไม่ได้บ้า (แต่ยังโง่นิดหน่อย) เพราะยังไม่บรรลุธรรมจึงต้องมีความเพียรต่อไปตราบที่ลมหายใจยังมีอยู่ และต้องไปผจญต่อในชาติต่อไปอีกหลายชาติที่คนดี (พระอริยสงฆ์) ไม่ต้องเกิดร่วมชาติกับเราอีกต่อไปซึ่งชาติหน้าเราต้องงมเข็มในมหาสมุทรหาสัตบุรุษให้เจอ เพื่อนำทางให้เรามีหลักปฏิบัติแบบสัมมาทิฎฐิไม่หลงทางอีกช้าไปอีกไม่รู้สักกี่ชาติ

สู้กันต่อไปนะเป็นกำลังใจให้

 

ที่มา : youtube Siammelodies

คุณค่าแห่งชีวิต เพื่อเป็นแนวทางในการดำรงค์ชีวิตอย่างมีคุณค่า โดยท่านเสียงศีล ชาตวโร
www.youtube.com/watch?v=J_IzH_c6GwA

 

ที่มา : youtube Medkanoon Channel
เพลงพระพุทธเจ้า
www.youtube.com/watch?v=v2GDUes8PJU

คำร้อง : ประภาส ชลศรานนท์

........วันที่ฟ้าเริ่มส่องแสง สำแดงให้เห็นเป็นคำถาม
เกิดแก่เจ็บตายซ้ำ วนเวียนจนเห็นความเป็นไป
ทุกสิ่งกำเนิดนั้น สถิตสถานตั้งอยู่ไว้
ถึงวันแตกสลาย ดับสิ้นไปไม่มั่นคง

จากเจ้าชายสุขล้นฟ้า ทิ้งทุกสิ่งมาเข้าป่าดง
ทิ้งอบายแห่งใหลหลง บำเพ็ญทุกรกิริยา
เข็ญกายจนหิวโหย ร่วงโรยทรุดโทรมเวทนา
แล้วจึงได้รู้ว่า ไม่ใช่หนทางสว่างเลย

...พระองค์ทรงค้นพบ การเวียนจบของจักรวาล
หนทางที่จะว่ายผ่าน วัฏสงสารอันปลดปลง

สายพิณที่ดีดนั้น ถ้าปล่อยให้มันเริ่มหย่อนลง
ละเลยและลืมหลง จะคงสำเนียงเป็นพิณไหม
และสายพิณที่ตั้งขึง ถ้าบิดให้ตึงจนมากไป
ถึงคราวดีดเล่นสาย คงขาดผึงไปในไม่นาน

..พระองค์ทรงค้นพบ การเวียนจบของจักรวาล
หนทางที่จะว่ายผ่าน วัฏสงสารอันปลดปลง..

หนทางแห่งพุทธะ คือหลีกลดละในโลภหลง
และมิใช่อย่างฝุ่นผง ที่ปล่อยล่องลอยไปวันวัน
หนทางแห่งพุทธะคือทางสายกลางอันเบิกบาน
ให้อยู่กับคืนวัน คือปัจจุบันอันตื่นรู้

 

คนเราเกิดมาเพื่ออะไร เรามักจะได้ยินคำถามนี้บ่อย ๆ ส่วนตัวคิดว่าหากเราเกิดมาแล้วไม่ได้สร้างบุญกุศล
คุณงามความดีเพื่อสั่งสมบุญบารมี ติดตัวไปในภพชาติต่อไปก็ "เกิดมาก็เพื่อตาย" เท่านั้นเอง กลับไปเวียนว่ายตายเกิด ไม่ต้องนับชาติกัน ผู้คนส่วนใหญ่เมื่อมีความสุขก็จะหลงระเริงไปกับความสุขจนลืมคิดเรื่องธรรม จนกระทั่งถึงเวลาเจ็บป่วยไข้ ทุกข์ใจ เมื่อนั้นจึงจะคิดถึงธรรม การอ้อนวอนขอสิ่งศักดิ์สิทธิ์ให้ช่วยให้พ้นจากทุกข์ พ้นจากโรคภัย พ้นจากความตาย จะเกิดขึ้น ณ ตอนนี้เอง

ลองนึกดูว่าในทุกวัน จะมีผู้คนมากมายสักเพียงใดร้องขอสิ่งศักดิ์สิทธิ์ให้ช่วยชีวิตให้หลุดพ้นจากความตาย
คนเจ็บ 1 คน มีคนช่วยขอนับพ่อ นับแม่ นับญาติรวม ๆ น่าจะเป็นสิบ นำไปคูณกับจำนวนคนที่ขอ มากมาย
เหลือคณานับ ลองมาคิดดูเล่น ๆ หากท่านเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ผู้มีบารมีที่จะสามารถช่วยเหลือผู้คนได้ ท่านจะเลือกช่วยใคร (เพราะคงช่วยได้ไม่หมดแน่นอน) หากคนผู้นึงชาติที่แล้วทำชั่วทั้งชาติ ชาตินี้เริ่มทำชั่วบ้างปะปนทำดี ตอนนี้เจ็บป่วยไข้อย่างหนัก แต่ในใจคิดว่าหากรอดตายครั้งนี้ มีแผนที่จะทำชั่วในอนาคต น่าช่วยไหมกรณีนี้
แต่หากคนอีกผู้หนึ่ง ชาติที่แล้วทำชั่วมาเช่นกัน ชาตินี้ทำดีมากกว่าทำชั่ว และมีแผนในอนาคตที่จะสร้างความดีไม่ว่าต่อพ่อแม่ ครอบครัว ญาติมิตร หรือสังคม ประเทศ อย่างนี้สิสมควรที่จะช่วยเพราะเกิดประโยชน์ทั้งตนเองและผู้อื่น ไม่หมายรวมถึงท่านที่กรรมตัดรอน หมดอายุขัย (ซึ่งไม่ได้หมายความว่าท่านเป็นคนไม่ดี) กรณีท่านที่ขอสิ่งศักดิ์สิทธิ์แล้วไม่ได้ดังหวัง มิใช่สิ่งศักดิ์สิทธิ์นั้นไม่ศักดิ์สิทธิ์ แต่จงโทษตัวของท่านเองเช่นนี้แล

คนเราทุกคนเกิดมาก็ต้องตาย ไม่มีใครละเว้นความตายได้ แม้กระทั่งพระอรหันต์ผู้มีความเพียรจนจิตหลุดพ้นจากโลก ไม่ต้องเกิดอีกต่อไปแต่ก็ยังต้องตายในชาตินี้ เพราะเหตุนี้เราควรปฏิบัติอย่างไรก่อนที่จะต้องไปเวียนว่ายตายเกิดในภพชาติต่อไป

 

สติกับสมาธิ
สติ กับ สมาธิ ที่ผ่านมาจิตมักชอบกับการปฏิบัติแบบสมาธิ เหตุผลน่าจะเป็นเพราะติดสบายเพราะได้นั่งได้นอนและหลงคิดไปเองว่าการมีนิมิตเป็นเรื่องที่แปลกเหนือธรรมชาติ ได้พบได้เห็นในสิ่งที่คนธรรมดาไม่เห็น ก่อเกิดกำลังใจให้ปฏิบัติอย่างหนึ่ง ก็เป็นประโยชน์ดีกว่าไม่ปฏิบัติเสียเลย

แต่เมื่อทำไปนานวันจะรู้สึกได้เลยว่าจิตยังไม่ได้เกิดการพัฒนาใดๆ ลองเริ่มทำในสิ่งที่ไม่ชอบคือการ "เดินจงกรม" ให้สติอยู่กับตนเอง อยู่กับปัจจุบันขณะไม่คิดออกนอก ตนเองจะใช้วิธีเปิดเสียงบรรยายธรรมการปฏิบัติของพระอาจารย์ที่นับถือ ฟังแล้วพิจารณาตามไปด้วย ผลที่เกิดเห็นได้ชัดเจนว่าปัญญาได้พัฒนา สติสัมปชัญญะแจ่มแจ้งความเข้าใจในการบรรยายธรรมลึกซึ้งไม่เผลอไผลเหมือนการปฏิบัติแบบนั่งนิ่งเพราะพลอยแต่จะนิ่งสนิทหายเงียบไปในฌานรู้ตัวอีกทีนั่งไปชั่วโมงแล้วแต่จิตไม่ได้พิจาณาธรรมใดๆ เลยไม่ได้ขัดเกลาปัญญาเลยแม้แต่น้อย

การได้พบได้เจอบัณฑิต พระสงฆ์ สัตตบุรุษนั้นเป็นบุญอย่างยิ่ง หากปฏิบัติด้วยตนเองคงใช้เวลาเนิ่นนานไม่รู้กี่กัปกี่กัลป์ ยังไม่ได้บรรลุธรรมแต่พอเห็นทางสว่าง ณ ปลายอุโมงค์ที่อาจจะยาวนานสักหน่อย แต่ก็ยังดีที่พอได้มองเห็นแสงสว่างรำไร

เช้านี้ฟังธรรมท่านสอนเรื่องการฝึกการแผ่เมตตาหลังจากการปฏิบัติแล้ว ซึ่งเราทุกคนก็คงเคยแผ่เมตตากันมาแล้ว แต่รอบนี้จิตนิ่ง คิด แผ่แบบแผ่จริงๆ จิตไม่เพียงแต่แผ่แต่ได้ตามกระแสจิตไปด้วย แผ่ถึงพ่อ แม่ ท่านสอนให้นึกถึงหน้าพ่อแม่ (แม้พ่อจะไม่อยู่แล้วแต่ท่านบอกว่ายิ่งเป็นจิตที่ไม่มีกายยิ่งไปถึงได้เร็ว) ให้เรากราบไปที่เท้าพ่อแม่ เราก็กราบจริงๆ นึกแผ่เมตตาให้สรรพสัตว์ ไม่มีประมาณไม่จำกัดญาติพี่น้อง ศัตรู คนดีหรือไม่ได้ไม่ได้จำกัดแผ่ให้ด้วยจิตที่เมตตา ลองทำดูนะ

จริงอย่างท่านว่า การแผ่เมตตาคนที่ได้รับคนแรกคือ "เรา" ทำไมไม่ทำกัน? จริงด้วยได้ทันที จิตเบาสบายสมองปลอดโปร่ง ท่านว่าให้ทำเช่นนี้ประจำแล้วจิตจะเกิดปัญญาแบบหนึ่ง เพราะการขึ้งโกรธผู้ใด ตัวเรานี่แหละที่เกิดทุกข์เกิดก่อนเพื่อนอีก ทุกสิ่งล้วนสูญสลายตายทุกคนจะเสียเวลาไปไยกับการโกรธผู้อื่นหรือคิดแทนผู้อื่นที่เขายังคิดไม่ได้ มองดูตัวเราเถิดเพราะสิ่งภายนอกนั้นไม่จีรัง ล้วนสูญสลายไปไม่เกิดประโยชน์อันใดในการเพ่งโทษผู้อื่น

กลับมามองตน พิจารณาตน พัฒนาปัญญาของตนเถิด ปัญญาไม่ได้สอนให้นิ่งรอความตาย แต่สอนให้พิจารณาความตาย การยังอยู่เพื่อการพัฒนาปัญญา สะสมบุญบารมี หากมีวาสนาบรรลุธรรมก็จะได้ลดทอนชาติที่เกิด ใช้ปัญญาพิจารณา เรื่องที่จะคิด เรื่องที่จะทำเถิดไม่ใช่เพื่อใครก็เพื่อตัวเราเอง

 

ลองฟังเถิด ให้จิตได้พิจารณา จะเกิดผล

 

ตุจโฉโปฐิละ
พระโพธิญาณเถร (หลวงพ่อชา สุภัทโท)
วัดหนองป่าพง อุบลราชธานี

การบำรุงพระพุทธศาสนานั้นมีสองประการ หนึ่ง คืออามิสบูชา คือ ปัจจัย 4 ได้แก่ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ เภสัช นี่ บำรุงพระพุทธศาสนา โดยการบำรุงผู้ที่จะปฏิบัติตาม พระพุทธศาสนา ให้มีความเป็นอยู่ได้ แล้วถ่ายทอดออกมาถึงการปฏิบัติ ส่วนการปฏิบัติ ก็ถ่ายทอดออกไปถึงข้อปฏิบัติตามความจริง ให้พระพุทธศาสนาเจริญยิ่งขึ้น เหมือนกันกับ ต้นไม้ต้นหนึ่ง มันมีราก โคน ลำต้น ใบ ใบทุกใบ กิ่งทุกกิ่ง ทั้งลำต้นอาศัยรากดูดกินอาหาร ส่งขึ้นไปหล่อเลี้ยง ต้นไม้ก็อาศัยรากเป็นเค้ามูลเอาอาหารไปหล่อเลี้ยง

เรานี้ก็เหมือนกัน ทั้งกายทั้งวาจานี้ หรืออายตนะ คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย นี่เปรียบเหมือนกิ่ง ก้าน ลำต้น ใจ เปรียบเป็นราก สำหรับดูดกินอาหารแล้วก็แบ่งขึ้นสู่ลำต้น แบ่งไปหากิ่งหาใบ ให้เป็นดอกออกผล จิตของเรานี้ ถ้ามันตั้งอยู่ในสภาพใด เช่นว่า มันตั้งอยู่ในความถูกต้อง หรือว่าตั้งอยู่ในความเห็นผิด ก็แสดงความเห็นผิด ไปถึงสุดขีดของมัน ความเห็นถูกก็แสดงออกไปถึงที่สุด คือทางกาย และวาจาของเราเหมือนกัน

ฉะนั้น การบำรุงพระพุทธศาสนานี้ด้วยการปฏิบัติจึงสำคัญมาก โดยตรงเข้าไป ไม่มีอะไร มีแต่ข้อวัตรตรงไปตรงมา เช่นเราสมาทานศีลทุกวัน พระท่านก็บอกสิ่งที่ผิดทุกวัน พระให้พากันสมาทาน แต่ถ้าสมาทานเฉยๆ ไม่ได้ภาวนา ไม่ได้พิจารณาตามเหตุผล มันก็เป็นไปได้ยาก หาข้อประพฤติปฏิบัติไม่ได้ การบำรุงพระพุทธศาสนานี้ก็บำรุงอย่างนั้น คือปฏิบัติบูชา คือการปฏิบัติ ให้มันเป็นศีลจริง ให้เป็นสมาธิจริง ให้เป็นปัญญาจริง มันจึงจะรู้เรื่อง ถ้าไม่รู้โดยการปฏิบัติ ไม่รู้เรื่องพระพุทธศาสนา ถึงจะเรียนจบพระไตรปิฎกก็ยังไม่รู้จัก

ในสมัยก่อน ครั้งพุทธกาล มีสาวกองค์หนึ่งชื่อว่าตุจโฉโปฐิละ ตุจโฉโปฐิละนี้ มีปัญญามาก แตกฉานในคัมภีร์ แตกฉานในพระไตรปิฎก มีวัดสาขาตั้ง ๑๘ แห่ง เป็นครู เป็นอาจารย์ จนประชาชนศิษยานุศิษย์ทั้งหลายนับหน้าถือตาโดยทั่วถึง ถ้าใครได้ยินชื่อว่า ตุจโฉโปฐิละ ก็กลัวเกรง ไม่กล้าพูดไม่กล้าเถียง เมื่อท่านอธิบายธรรมะ กลัวอำนาจที่ท่าน ได้เรียนมาก จนแตกฉานในพระไตรปิฎก ฉะนั้นท่านตุจโฉโปฐิละ จึงเป็นพระเถระผู้ยิ่งใหญ่ ในครั้งพุทธกาล เพราะการเรียน วันหนึ่งท่านไปกราบทูล ถามพระพุทธเจ้า ขณะท่านกำลัง กราบลงสาธุการ พระพุทธองค์ตรัสว่า "มาแล้วหรือ พระใบลานเปล่า?"

...ซึ้งในใจ แล้วก็เลยพูดกันไป พอท่านจบประโยคพอสมควรแล้ว จะลาพระพุทธองค์ กลับวัด... "กลับอาวาสแล้วหรือพระใบลานเปล่า?" จะกลับก็ "กลับแล้วหรือพระใบลานเปล่า?" ไม่ได้หน้าได้หลัง ท่านเทศน์อยู่เท่านั้น ตุจโฉโปฐิละเป็นอาจารย์ใหญ่ก็คิดในใจว่า "เอ...ทำไมพระพุทธองค์จึงรับสั่งอย่างนั้น? เป็นอะไรหนอ..." คิดไปคิดมา คิดตามการศึกษา ย้อนไปพิจารณาไป จนเห็นว่า "เออ...มันจริงที่พระองค์ว่า พระใบลานเปล่า" คือพระเรียนเฉยๆ ไม่ได้ปฏิบัติ เมื่อมาดูจิตใจของตนก็เหมือนกันกับฆราวาส อยากได้อะไรก็อยากได้เหมือนเขา ฆราวาสยินดีอย่างไร ก็ยินดีอย่างเขา ความเป็นสมณะไม่มี ไม่มีธรรมะอันซึ้งบังเกิดขึ้นในใจ ที่จะมาข่มจิตของตน ให้สงบระงับด้วยการอบรมทั้งหลายได้ จึงเกิดความสนใจ อยากจะออก ปฏิบัติ แต่ว่าการจะออกปฏิบัตินั้นไม่มีทางที่จะไป ไปหา อาจารย์นั่น อาจารย์นี่ ล้วนแต่เป็น ลูกศิษย์ของท่านทั้งหมด เขาก็เลยไม่รับ ธรรมดาคนเรา เห็นครูบาอาจารย์ ก็เคารพเกรงกลัว ไม่กล้าพูด ก็เลยไม่กล้ารับ ให้ท่านมาปฏิบัติด้วย ไปสำนักผู้ใดก็ตาม ไม่กล้ารับ ท่านมีความรู้มาก มีปัญญามาก ใครๆ ก็ไม่กล้าตักเตือน ไม่กล้าสอน ถึงแม้ว่า ท่านนั่งอยู่ที่นั้น จะเทศนาว่ากล่าวก็ยังเกรงกลังอำนาจของท่าน

ท่านจึงไปหาสามเณรน้อยซึ่งเป็นอริยบุคคล ท่านตุจโฉโปฐิละก็ไปขอปฏิบัติ กับสามเณรน้อย เณรบอกว่า "พระคุณเจ้าจะมาปฏิบัติกับผมถ้าทำจริงก็มาได้ แต่ถ้าทำไม่จริงมาไม่ได้" ตุจโฉโปฐิละ จึงมอบกายถวายชีวิต สามเณรให้ห่มผ้า เมื่อห่มผ้าเรียบร้อยแล้ว เผอิญมีหนองอยู่ใกล้ๆ ที่เป็นเลน เณรก็บอกว่า "เอ้า ให้วิ่งเข้าไปในหนองนี่ วิ่งลงไป ถ้ายังไม่บอกให้หยุดอย่าหยุดนะ ถ้ายังไม่บอกให้ขึ้นอย่าขึ้นนะ...เอ้า วิ่ง" ตุจโฉโปฐิละห่มผ้าดีๆ แล้วก็วิ่งลงไปในหนอง ต่ำลงๆ ๆ เณรน้อยไม่ได้บอกให้หยุด ท่านก็ลงไปจนตัวเปียกหมด เปื้อนตมเลอะขี้เลนหมด สามเณรจึงบอกว่า "เอาล่ะ หยุดได้" ท่านจึงหยุด สามเณรว่า "เอาละขึ้นมา" ท่านจึงขึ้นมา แสดงให้เห็นว่าท่านละทิฐิของท่านแล้ว จึงยอมรับ ถ้าไม่ยอมรับจะไม่ยอมลงขึ้ตมหรอก คนผู้ใหญ่ขนาดนั้น แต่ว่าท่านยอมไป สามเณรเห็นแล้ว รู้อุปนิสัยแล้ว ว่าตุจโฉโปฐิละเอาจริงๆ

เมื่อท่านขึ้นมาแล้วสามเณรจึงสอนให้ โดยใช้วิธีกำหนดอารมณ์ จับอารมณ์ ให้รู้จักจิต ของตน ให้รู้จักอารมณ์ของตน เณรก็ยกอุบายอันหนึ่งขึ้นมาว่า ให้ใช้วิธีที่บุรุษทั้งหลายจะจับเหี้ย เหี้ยตัวหนึ่งเข้าไปในโพรงจอมปลวกซึ่งมีรูอยู่หกรู ถ้าเหี้ยเข้าไปในที่นั้นจะทำอย่างไร เราจึงจะจับ มันได้ จะต้องปิดไว้สักห้ารู เอาอะไรมาปิดมันไว้ ให้เหลือแค่รูเดียว สำหรับให้เหี้ยออก นอกนั้น ปิดไว้หมด แล้วให้นั่งจ้องมองอยู่ที่รูนั้น ครั้นเหี้ยวิ่งออกก็จับ อันนี้ฉันใด การกำหนดจิตก็ฉันนั้น ตาก็ปิดไว้ หูก็ปิดไว้ จมูกก็ปิดไว้ ลิ้นก็ปิดไว้ กายก็ปิด เหลือแต่จิตอันเดียว ตา หู จมูก ลิ้น กาย ปิดมันไว้ คือสำรวมสังวร ให้กำหนดจิตอย่างเดียว

การภาวนาก็เหมือนกันกับบุรุษจับเหี้ย อย่างเราจะกำหนดลมหายใจให้มีสติ สติคือ ความระมัดระวัง รู้อยู่ว่า เดี๋ยวนี้เราทำอะไรอยู่ สัมปชัญญะคือรู้ตัวว่าเรากำลังทำอันนั้นอยู่ ผู้รู้ รู้ว่ามันเป็นอย่างนั้นอยู่ ให้กำหนดลมหายใจเข้า ด้วยการมีสติความระลึกได้ สัมปชัญญะ ความรู้ตัว การที่ว่าระลึกได้ คือความรู้สึกที่เกิดขึ้นในจิต ไม่ใช่การที่เราไปศึกษาที่ไหนมา ให้รู้จักแต่ความรู้สึกที่เกิดขึ้นมา จิตมันอยู่เฉยๆ มันก็มีความรู้สึกขึ้นมา อันนี้แหละเป็นความรู้สึก สตินี้ควบคู่กันกับความรู้สึก มีสติอยู่คือความระลึกได้ว่า เราพูดอยู่ หรือเราทำอยู่ หรือเรา ไปเดินอยู่ หรือเรานั่งอยู่ จะไปจะมาก็รู้ นั่นเรียกว่าสติ ระลึกได้ สัมปชัญญะ คือความรู้ตัวว่า บัดนี้เรากำลังเดินอยู่ เรานั่งอยู่ เรานอนอยู่ เรารับอารมณ์อะไรอยู่เดี๋ยวนี้ สองอย่างนี้ ทั้งสติความระลึกได้ และสติสัมปชัญญะความรู้ตัว ในการที่เราระลึกได้อยู่เสมอนั้น เราก็จะสามารถรู้ใจของเราว่า ในเวลานี้มันคิดอย่างไร เมื่อถูกอารมณ์ชนิดนั้นมามันคิดอย่างไร อันนี้เราจะรู้จัก

ผู้ที่รับรู้อารมณ์นั้นคือตัวจิต อารมณ์คือสภาวะที่มันจรเข้ามา เช่นว่ามีเสียง เช่นเสียงเขา ไสกบอยู่นี่ มันเข้าทางหูแล้ว จิตก็รับรู้ว่าเสียงกบนั่น ผู้ที่รับอารมณ์รับรู้เสียงกบนั้นเรียกว่าจิต ที่นี่ จิตที่รับรู้นี่เป็นจิตที่หยาบๆ เป็นจิตที่ปกติของจิต บางทีเรานั่งฟังเสียงกบอยู่รำคาญ ในความรู้สึก ของผู้ที่รับรู้ เราจะต้องอบรมผู้ที่รับรู้นั้นให้มันรู้ตามเป็นจริงอีกทีหนึ่ง ที่เรียกว่าพุทโธ ถ้าหากว่า เราไม่รู้แจ้งตามเป็นจริง เราอาจจะรำคาญในเสียงคนหรือเสียงรถ หรือเสียงกบ มีแต่จิตเฉยๆ รับรู้ว่ารำคาญ รู้ตามสัญญา ไม่ได้รู้ตามความเป็นจริง เราจะต้องให้มันรู้ ในญาณทัศนะ คืออำนาจของจิตที่ละเอียด ไห้รู้ว่าเสียงกบที่ดังอยู่นั้น ก็สักแต่ว่าเสียงเฉยๆ ถ้าหากว่าไม่ยึดมั่นถือมั่น มันก็ไม่รำคาญอะไร เสียงก็ดังของมันไป เราก็นั่งรับรู้ไป อันนั้น ก็เรียกว่ารู้ถึงอารมณ์ขึ้นมา นี่ถ้าหากว่าเราภาวนาพุทโธ มีความรู้แจ้งในเสียงกบ เสียงกบนั้น ไม่ได้มากวนใคร มันก็ดังอยู่ตามสภาวะ เสียงนี้ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวคนเราเขา เรียกว่าเสียงเท่านั้น มันก็ทิ้งไป วางไป

ถ้ารู้อย่างนี้คือจิตรู้โดยสภาวะที่เรียกว่า พุทโธ คือความรู้แจ้งตลอด เบิกบาน รู้ตามความเป็นจริง เสียงก็ปล่อยไปตามเรื่องของเสียง ไม่ได้รบกวนใคร นอกจาก เราจะไป ยึดมั่นว่า "เออ...เรารำคาญ" ก็เลยเกิดทุกข์ขึ้นมา นี่เหตุให้ทุกข์เกิดขึ้นมา เหตุที่มีทุกข์ขึ้นมา ก็เพราะอะไร ก็เพราะเราไม่รู้จักเรื่องตามความจริง ยังไม่ได้ภาวนาพุทโธ ยังไม่เบิกบาน ยังไม่ตื่น ยังไม่รู้จัก มีแต่เฉพาะจิตล้วนๆ ที่ยังไม่บริสุทธิ์ เป็นจิตที่ใช้การงานอะไร ยังไม่ได้เต็มที่

ดังนั้นพระพุทธเจ้าจึงให้ฝึกหัด ฝึกจิตนี้ให้มีกำลัง การทำจิตให้มีกำลัง การทำกาย ให้มีกำลัง มีลักษณะอันเดียวกัน แต่มีวิธีการต่างกัน การฝึกกำลังกาย เราย่อมเคลื่อนไหว อวัยวะ มีการนวดกาย เหยียดกาย เช่นวิ่งตอนเช้า ตอนเย็น เป็นต้น นี่เรียกว่าออกกำลังกาย กายนั้นก็จะมีกำลังขึ้นมา จะคล่องแคล่วขึ้นมา เลือดลมจะมีกำลังวิ่งไปมาสะดวก ตามเส้นประสาทต่างๆ ได้ กายจะมีกำลังดีกว่าเมื่อไม่ได้ฝึก แต่การฝึกจิตให้มีกำลัง ไม่ใช่ให้มันวิ่ง ให้มันเคลื่อนไหวอย่างกับการออกกำลังกาย คือ ทำจิตให้มันหยุด ทำจิตให้พักผ่อน เช่นเราทำสมาธิยกอันใดอันหนึ่งขึ้นมา เช่นว่า อานาปานสติ ลมหายใจเข้าออก อันนี้เป็นรากฐาน เป็นเป้าหมายในการเพ่งในการพิจารณา เราก็กำหนด ลมหายใจ การกำหนดก็คือการรู้ตามลมนั่นเอง กำหนดลมเข้า แล้วก็กำหนดลมออก กำหนดให้รู้ระยะของลม ให้มีความรู้อยู่ในลม ตามรู้ลมเข้าออกสบาย แล้วพยายามปล่อย สิ่งทั้งหลายออก จิตของเราก็จะมีกำลัง เพราะว่ามีอารมณ์เดียว ถ้าหากว่าเรา ปล่อยให้จิต คิดอย่างนั้น อย่างนี้ สารพัด มีหลายอารมณ์ มันไม่รวมเป็นอารมณ์เดียว จิตเราก็จะหยุดไม่ได้ ที่ว่าจิตหยุดได้นั้นก็คือ หยุดในความรู้สึก ไม่คิดแล่นไปทั่วไป เช่นว่าเรามีมีดเล่มหนึ่ง ที่เราลับไว้ดีแล้ว แล้วมัวแต่ฟันหิน ฟันอิฐ ฟันหญ้า ไปทั่ว ถ้าเราฟันไม่เลือกอย่างนี้ มีดของเรา ก็จะหมดความคม เราจึงต้องฟันแต่สิ่งที่จะเกิดประโยชน์ จิตก็เหมือนกัน ถ้าเราปล่อยให้จิต แล่นไปในสิ่งที่ไม่เป็นสาระประโยชน์ ก็จะไม่ได้ประโยชน์ จิตนั้นจะไม่มีกำลัง ไม่ได้พักผ่อน ถ้าจิตไม่มีกำลัง ปัญญามันก็ไม่เกิด จิตไม่มีกำลัง คือจิตที่ไม่มีสมาธิเลย ถ้าจิตไม่ได้หยุด จะเห็นอารมณ์นั้นไม่ได้ชัดเจน ถ้าเรารู้จักว่า จิตนี้เป็นจิต อารมณ์เป็นอารมณ์ นี่คือหัวข้อแรกที่จะตั้งพระพุทธศาสนาขึ้นมาได้ นี้คือตัวศาสนา เราบำรุงให้จิตนี้เกิดขึ้น เป็นลักษณะของการปฏิบัติ ให้เป็นสมถะ ให้เป็นวิปัสสนา รวมกันเข้าเป็นสมถะวิปัสสนา เป็นข้อปฏิบัติมาบำรุงจิตใจให้มีศีลมีธรรม ให้จิตได้หยุด ให้จิตได้เกิดปัญญา ให้รู้เท่า ตามความเป็นจริงของมัน

ถ้าพูดตามความเป็นจริง อย่างที่ว่าเราเกิดมาเป็นมนุษย์ กิริยาที่เราอยู่ กิริยาที่เรากิน กิริยาที่มันเป็นอยู่ทุกวันนี้ เราก็เหมือนกันกับเด็กน้อย เด็กน้อยมันไม่รู้เรื่องอะไร ถ้าผู้ใหญ่มามองดูกิริยาของเด็ก การเล่นการกระโดดนั้น มันไม่ได้เกิดประโยชน์อะไร จิตเราที่ไม่ได้ฝึกก็เหมือนกัน เป็นจิตที่ไม่มีกำลัง จะพูดก็ไม่มีสติ การกระทำก็ไม่มีปัญญา เสื่อมไม่รู้จักว่ามันเสื่อม เสียก็ไม่รู้จักว่ามันเสีย ไม่รู้เรื่องเล่นไปตามประสาเด็ก จิตเราที่ไม่รู้จักจะเป็นอย่างนั้น

ฉะนั้นจึงควรฝึกจิตของเรา พระพุทธเจ้าตรัสว่าฝึกจิตอันนี้ อบรมจิตอันนี้ให้มาก ถึงแม้ว่าเราบำรุงพระพุทธศาสนาด้วยปัจจัย ๔ ปัจจัยลาภทั้งหลายก็จริง ก็เป็นเพียงสิ่งที่ผิวเผิน เป็นแต่เศษเปลือกๆ เป็นแต่กระพี้ การบำรุงพระพุทธศาสนาที่แท้จริงนั้นคือ การปฏิบัตินี่เอง ไม่มีอันอื่นไกลอะไร ที่เราฝึกอยู่นี่ ฝึกกาย ฝึกวาจา ฝึกจิตของเรานี้ เรียกว่าข้อประพฤติปฏิบัติ แล้วมันจะถ่ายทอดไปหลายๆ แห่ง ถ้าหากว่าคนเรามีความซื่อสัตย์ มีความสุจริต มีศีลธรรม การประพฤติปฏิบัติในกาลอนาคตมันก็เจริญทั้งนั้นแหละ ไม่มีเรื่องอิจฉา ไม่มีเรื่องพยาบาท ศาสนาก็สอนให้เป็นอย่างนั้น ให้เข้าใจอย่างนั้น เหมือนกับพวกเราทั้งหลาย สมาทานศีลกันนี่เอง ไม่ใช่โดยลักษณะที่ทำตามประเพณีรับศีลเฉยๆ สิ่งที่ท่านแนะนำสั่งสอนนั้น มันเป็นเรื่องจริง ถึงพูดเราก็พูดได้ ถึงเรียนเราก็เรียนได้ ถึงว่าเราก็ว่าได้ ยังเหลือแต่การปฏิบัติเท่านั้น เราจึงยังไม่รู้เรื่อง

ถ้าหากว่าการปฏิบัติ คือการปฏิบัติบูชานี้ไม่เกิดขึ้นเมื่อไร มันก็จะทำให้เราไม่เข้าถึง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ตลอดชีวิตหลายๆ ชีวิตก็ได้ หรือจะพูดง่ายๆ ว่าจะไม่รู้เรื่อง หลักพระพุทธศาสนานี้เลยก็ได้ คล้ายกับผลไม้ชนิดหนึ่ง ที่เขาเล่าว่ามันหวานหรือเปรี้ยวหรือมัน เมื่อไม่ได้กินจะยังไม่เกิดประโยชน์โดยสมบูรณ์ ถึงแม้ว่ามันจะเป็น พันธุ์ที่ดีก็ตามเถอะ เราไม่รู้เรื่อง ถ้าเราไม่รู้จักผลไม้ตามความเป็นจริง เรื่องพระพุทธศาสนานี้ก็เหมือนกัน ถ้าเราขาด จากการภาวนาเราจะไม่รู้เรื่องทาน ไม่รู้เรื่องศีลไม่รู้เรื่องภาวนา

ฉะนั้นการปฏิบัตินี้จึงเป็นกุญแจ กุญแจภาวนา แม่กุญแจนั้นจะเป็นอะไรก็ช่างเถอะ เราถือลูกกุญแจมันไว้ในมือเรา ถึงมันจะปิดแน่นเท่าไรก็ช่าง ถ้าเราเอาลูกกุญแจไปเปิดเมื่อไร ก็สำเร็จประโยชน์เมื่อนั้น ถ้าหากว่ากุญแจไม่มีลูก ก็ไม่มีประโยชน์อะไร ของอยู่ภายในลัง เราก็เอาไม่ได้ อันนี้เหมือนกันฉันนั้น ฉะนั้นพระพุทธเจ้าจึงให้เรียนรู้สิ่งทั้งหลายเหล่านี้

ความรู้มีอยู่สองอย่าง คนที่รู้จักธรรมะนั้น ท่านไม่ได้เอาความจำมาพูด แต่ท่านเอา ความจริงมาพูด คนทางโลกก็เอาความจำมาพูดกัน และก็พูดในแง่ที่ว่ายกหูชูหางขึ้นไป เช่นว่า เราพรากกันมานานแล้ว ไปอยู่ต่างประเทศกันหรืออยู่ต่างจังหวัดกันมานาน อีกวันหนึ่งขึ้นรถ ก็บังเอิญพบกันเข้า "แหม ผมดีใจเหลือเกิน ผมนึกว่าจะไปเยี่ยมคุณอยู่เร็วๆ นี้" อันนี้ไม่ใช่ ความเป็นจริง ไม่เคยนึกเลย แต่ไปปรุงขึ้นในเดี๋ยวนั้น คือพูดด้วยความดีใจในปัจจุปัน ก็เป็นเรื่องโกหกขึ้นมา โกหกอย่างนั้นแหละ แต่ไม่รู้ตัว ความจริงไม่ได้คิดว่าจะไปเยี่ยม ไม่เคยได้คิดสักที มันมีความรู้สึกเกิดขึ้นในเวลานั้น จึงพูดขึ้นในเวลานั้น นี่โกหก โดยที่ไม่รู้จักตัวเอง อย่างนี้ก็มี นี่เป็นกิเลสชนิดหนึ่ง คือไม่ได้เป็นความจริงในคำที่เราพูดในเวลานั้น แต่มันปรุงแต่งขึ้นให้ทำได้ นี่เป็นเรื่องโกหกอย่างละเอียด และคนเราชอบพูดกันอย่างนั้น ชอบพูดอย่างนั้น ชอบว่าอย่างนั้น

ฉะนั้นเรื่องจิตใจนี้ พระตุจโฉโปฐิละก็ทำตามที่สามเณรว่า...หายใจเข้าหายใจออก พิจารณามีสติ มีสัมปชัญญะ มีความรู้รอบคอบอยู่ จึงเห็นความโกหกของมัน โกหกเรื่อง จิตใจของตัวเอง เห็นกิเลสทั้งหลายเมื่อมันออกมา เหมือนกับเหี้ยออกมาจากโพรง พอโผล่ขึ้นมาก็เห็นทันที จบเรื่องมันเลย เดี๋ยวมันก็เกิดปรุงขึ้นมา เดี๋ยวมันก็เกิดแต่งขึ้นมา เกิดปรุงโดยวิธีนั้น เกิดแต่งโดยวิธีอันนี้ ความคิดของเรานั้นเป็นสังขตะธรรม คือปัจจัยมันปรุงได้แต่งได้ ไม่ได้เป็นอสังขตะธรรม คือสิ่งที่ปัจจัยไม่ได้ปรุงไม่ได้แต่ง จิตที่อบรมดีแล้ว มีความรู้สึกดีแล้ว อารมณ์มันปรุงไม่ได้ แต่งไม่ได้ ไม่ได้เชื่อใคร ตรัสรู้ตามความเป็นจริง เรียกว่าอริยสัจ รู้ตามอริยสัจ คือรู้ตามความเป็นจริง อารมณ์มันจะบิดพริ้วว่าอันนั้นดี อันนั้นงาม อันนั้นอย่างไรก็ตาม ถ้าหากว่ามีพุธโธในใจ ก็โกหกไม่ได้ คือรู้จิตตามเป็นจริงของมันแล้ว อารมณ์จะปรุงแต่งไม่ได้ เห็นอารมณ์ ก็เห็นว่ามันเป็นของไม่เที่ยง อารมณ์นี้มันเป็นทุกข์ ผู้ไปยึดอารมณ์นั้นก็จะเป็นทุกข์ เพราะอารมณ์นั้นมันไม่เที่ยงอยู่แล้ว

เพราะฉะนั้น จะไปอยู่ในทิศไหนก็ตามผู้รู้เป็นอย่างนั้น ตุจโฉโปฐิละก็มารู้อย่างนั้น ดูอารมณ์ที่มันเกิดขึ้นกับจิต ดูเรื่องจิตมันเป็นโกหกหลายอย่าง ท่านก็รู้เรื่องของมัน จับตัวของมันได้ว่า "เออ...อันนี้ตัวโกหก มันเป็นตัวสำคัญนะ อันนี้มันพาให้เราดีใจจนเกินพอดี พาให้เราเสียใจจนเกินพอดี ให้เราวนเวียนอยู่ในวัฏฏะสงสารนี้ ทั้งสุข ทั้งทุกข์ ทั้งดี ทั้งชั่ว ตลอดเวลา ก็เพราะตัวนี่เอง" ตุจโฉโปฐิละรู้เรื่องของมันแล้ว ท่านก็จับตัวมันได้ เหมือนกันกับบุรุษจับเหี้ยได้ คือจับตัวการมันได้

เรานี่ก็เหมือนกัน มีจิตตัวเดียวนี่แหละเป็นสิ่งที่สำคัญ ฉะนั้นท่านจึงให้อบรมจิต จิตก็เรียกว่าจิต จะเอาอะไรมาอบรมมันอีกล่ะ จิตนี้? ถ้าเรามีสติ มีสัมปชัญญะอยู่เสมอๆ แล้ว เราก็รู้จักจิต ผู้รู้นั้นคือรู้เหนือกว่าจิตขึ้นไปอีก คือผู้รู้สภาวะของจิตนั้น จิตนี้ก็เป็นจิต ผู้ที่รู้ว่า จิตนี้สักแต่ว่าจิต นั่นแหละเรียกว่าผู้รู้ ผู้รู้เหนือกว่าจิตของเราไปอีก จึงได้ตามรักษาจิตของตน จึงสอนจิตของตนให้รู้ว่าอันนี้ผิด อันนี้ถูกได้ ในที่สุดพูดตามธรรมชาติแล้ว มันก็สุดแต่จิตเท่านั้น มนุษย์เรามันสุดแต่จิต ที่มันเพียงแต่แต่งไปแต่งมา ถ้ามันแต่งไปแต่งมา และไม่มีสิ่งที่รู้ยิ่งไปกว่า นั้นอีก จิตของเราก็เป็นหมัน ฉะนั้น อาศัยจิตอันนี้เป็นผู้รับฟัง ท่านจึงเรียกว่าภาวนาพุทโธ คือความรู้แจ้งรู้เบิกบานตลอด รู้ถึงที่สุด รู้เหนือกว่าจิตของเราอีก รู้เรื่องของจิตทุกอย่าง ฉะนั้นพระพุทธเจ้าจึงให้อบรม คือ การภาวนา เอาพุทโธนั้นไปบริกรรม ให้มันรู้จิต ให้มันรู้เหนือกว่าจิต ให้เห็นแต่จิตนี้ จะคิดดีก็ตาม คิดชั่วก็ตาม จนกว่าผู้รู้นั้นรู้ว่า จิตนี้สักแต่ว่าจิตเท่านั้น ไม่ใช่บุคคลตัวตน เราเขา นี้เรียกว่า จิตตานุปัสสนา ถ้าเห็นอย่างนี้แล้ว จิตเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา จิตอันนั้นยังไม่เป็นของเราอีก ยังโกหกเราได้อีก

สรุปความได้ว่า จิตก็เป็นผู้รับรู้อารมณ์ อารมณ์ก็เป็นอารมณ์ จิตนี้ก็เรียกว่าจิต ผู้รู้ ทั้งจิต ทั้งอารมณ์นั้น มันเหนือกว่าจิต เหนือกว่าอารมณ์ไปอีก มันเป็นของมันอย่างนั้น แล้วมันก็มี สิ่งที่มันซับซ้อนอยู่เสมอ ท่านเรียกว่าสติ สตินี้ก็มีทุกคน แมวมันก็มีเวลาที่ตะครุบหนูกิน สุนัขมันก็มีสติเวลามันจะเห่าคน กัดคน อันนั้นก็เรียกว่าสติเหมือนกัน แต่ไม่ใช่สติโดยธรรมะ คนทุกคนก็มีสติเหมือนกัน ก็เหมือนกันกับกาย ให้เราพิจารณากายของเรา "จะพิจารณาอะไร กายนี่ ใครจะไม่เห็นมัน เกศาก็เห็น โลมาก็เห็น นขาก็เห็น ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เห็นหมด แล้วจะให้มันรู้อะไรอีก" แน่ะ มันก็เป็นอย่างนี้คนเรา เห็นอยู่แต่ว่าไม่เห็นถึงที่สุดของความเห็น ไม่เห็นโดยพุทโธ ผู้รู้แล้วตื่นแล้ว เห็นตามธรรมชาติ คือเห็นกายเป็นกาย เห็นกายเฉยๆ ก็ยังไม่พอ ถ้าเห็นกายเฉยๆ มันเสียหาย ให้เห็นภายในกายเข้าไปอีกทีหนึ่ง มันจึงจะชัดเจนเข้าไป ถ้าเห็นแต่กายส่วนเดียวมันก็หลงกาย ก็ยังรักสวยรักงาม ไม่เห็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา จึงเป็นกามฉันทะ ยังติดอยู่ในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะ ผู้เห็นกายก้อนนี้คือตาเนื้อธรรมดา เห็นแต่รักคนนั้น เกลียดคนนี้ อันนั้นสวย อันนั้นไม่สวย พระพุทธเจ้าสอนว่าอันนั้นยังไม่พอ ต้องรู้ด้วยตาของจิตอีกทีหนี่ง ให้เห็นกายในกาย ถ้าเห็นกายในกาย มองเข้าไปในกายมันมีอะไรบ้าง อ้อ มันไม่น่าดูเลยนะ ของวันนี้ก็มี ของแต่เมื่อวานนี้ก็มี อยู่ในนั้น ไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร อย่างนี้มันจะเห็นแจ้งเหนือขึ้นไป พิจารณาให้เห็นด้วยตาจิต ด้วยปัญญาจักษุ เห็นด้วยปัญญา

ไอ้ความเห็นมันต่างกันอย่างนั้น บางคนถ้าสอนให้พิจารณา เกศา โลมา นขา ทันตา ตโจ ก็ไม่รู้จะพิจารณาอะไร ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง ก็เห็นอยู่แล้ว แต่มันไม่เห็นนะ เห็นด้วยตาเท่านั้น ตาผีบ้านี่มันดูแต่สิ่งที่น่าดู สิ่งใดไม่น่าดู ก็ไม่ได้ดูสิ่งเหล่านั้น มันเลือกอย่างนั้นนะ คำว่า เห็นกายในกาย คือเห็นให้มันแจ้งกว่านั้น ดังนั้นให้พิจารณากาย แล้วพิจารณา เห็นกายในกาย มันก็เห็นชัดเข้าไปอีก มันละเอียดกว่ากันเท่านั้น

ตัวนี้เป็นตัวพิจารณาถอนความยึดมั่นในขันธ์ห้าได้ ถ้าถอนความยึดมั่นถือมั่น มันก็เหมือนกันกับถอนทุกข์ออกด้วย ก็เพราะสิ่งทั้งหลายนั้นเป็นเหตุให้ทุกข์เกิด ถ้าทุกข์เกิด มันจะเกิดในที่นี้ คืออุปาทานขันธ์ห้า ไม่ใช่ว่าขันธ์ห้าเป็นทุกข์นะ ตัวอุปาทานขันธ์ห้า ยึดมั่นขันธ์ห้า ว่าเป็นเรา นั่นแหละเป็นทุกข์ ถ้าเราเห็นเช่นนั้นตามความเป็นจริง คือการภาวนา มันก็จะคลายออกเหมือนเกลียว เหมือนน๊อต หมุนทางซ้ายเรื่อยๆ มันก็ถอนออกมา เรื่อยๆ มันไม่แน่น มันไม่หนา มันไม่ตึง ไม่เหมือนเรา หมุนเข้าทางขวา มันถอย มันวาง มันละ ไม่ตึงในความดี ในความชั่ว ในลาภ ในยศ ในสรรเสริญ สุขทุกข์นินทาประการใด ถ้าเราไม่รู้จัก สิ่งทั้งหลายเหล่านี้ มันก็หมุนเข้าไปเรื่อยๆ หันเข้าไปบีบตัวเองเรื่อยๆ ก็เป็นทุกข์ หมดทุกสิ่ง ทุกอย่าง ถ้าเรารู้เรื่องเหล่านี้ มันก็เหมือนกับคลายเกลียวออกมา ในทางธรรมะ ท่านเรียกว่า เกิดนิพพาน คือความเบื่อหน่าย เบื่อหน่ายแล้ว ก็คลายความกำหนัด รักใคร่ ความยึดมั่นถือมั่น ถ้าหากเราคลายความยึดมั่นถือมั่นมันแล้ว มันก็สบายล่ะ

ยกตัวอย่าง เช่น ศีรษะของเรา ในเมืองไทยเราหัวนี้เป็นสิ่งที่สำคัญแท้ๆ แตะมันไม่ได้ จะไปจับหัวก้นกลางทางก็ตีกันเลย คือมันยังไม่ยอม ถ้ายอมเหมือนนายพล นายพันทั้งหลายที่มาหาอาตมาให้เป่าศีรษะก็ไม่เป็นไร จับศีรษะได้สบาย เขากลับมีกำลังใจอีกด้วยซ้ำ แต่ว่าเขายอมเสียสละคราวหนึ่ง ถ้าเจอกันตามทาง ไปจับศีรษะอย่างนั้นตีกันเลย นี่มันเกิดทุกข์ตรงตัวนี้ มันยึดมั่นถือมั่นตัวนี้ อาตมาเคยไปในประเทศต่างๆ เขาจับหัวกันเลย ผู้หญิงก็ตามผู้ชายตาม จับหัวกันเลย มันก็จริงของเขานะนี่ ถ้าไม่ยึดมั่นมากมันก็ผาสุขจริงๆ ถ้ามาในเมืองไทยนี้ จะจับหัวเข่านี่ก็ไม่เป็นไร เราไม่ได้ถือมัน ถ้าจับหัวก็ถือกันจริงๆ ว่าเป็นสิ่งสำคัญที่สุด นี่คือความยึดความหมายมั่น ที่จริงทุกๆ ส่วนในร่างกายนี้มันก็เท่าๆ กัน แต่ส่วนที่เรายึดแท้ๆ นี่คนเราก็ผูกพันไว้ซึ่งความยึดมั่นถือมั่น

อันนั้นแหละเป็นเหตุ ที่นั้นเป็นเหตุให้ทุกข์เกิด ฉะนั้นเราดับเหตุเสียไม่ให้มันมีรากฐาน อย่าให้มันมีพื้นฐานที่ทุกข์จะเกิด เช่นว่า เราพิจารณาร่างกายของเรา มันก็เสมอกันทั้งนั้น ทางล่างทางหัวมันก็พอปานกัน ข้างๆ กับทางหัวมันก็พอปานกัน มันก็พอปานเก่าอยู่ ถ้าเราคิดให้ดีๆ เขามาตบตัวเรามันก็พอปานเก่าอยู่ไม่เป็นไร นี่คือผู้ที่ละเหตุได้ มันมีเรื่องเท่านี้แหละมนุษย์เรานี้ มีความยึดมั่นรูปเดียวเท่านี้ อาศัยรูปเดียวเท่านี้ก็ฆ่ากันเลย มันก็เรื่องเท่านี้เอง ไม่มีเรื่องมาก พูดถึงส่วนบุคคลก็เป็นเรื่องเท่านั้น เรื่องครอบครัวก็เรื่องเท่านี้ เรื่องประเทศชาติก็ไม่มีอะไรมีเท่านี้ ไม่ใครได้เลย เลยรบกัน ฆ่ากันเลย ไม่มีใครได้อะไรสักคน ไม่รู้เป็นอะไร ฆ่ากันเฉยๆ

มีอำนาจ มีลาภ มียศ มีสรรเสริญ มีสุข มีทุกข์ มันเป็นโลกธรรม ธรรมที่ครอบงำสัตว์โลก อยู่ สัตว์โลกจึงเป็นไปตามโลกธรรม มีนินทาหนึ่ง มีสุขหนึ่ง มีทุกข์หนึ่ง ท่านเรียกว่าโลกธรรม ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมที่ชั่ง เป็นธรรมที่นำความทุกข์มาให้ ถ้าไม่ภาวนา ถ้าไม่พิจารณารู้เท่า มันก็เป็นทุกข์ ฆ่ากันได้ ทำอะไรก็ได้ เรื่องลาภ เรื่องยศ เรื่องอำนาจนี่ เพราะอะไร เพราะถ้าไม่ได้ภาวนา ไม่ได้พิจารณา มันไม่สม่ำเสมอกัน เดี๋ยวเขาตั้งเป็นนั่นเป็นนี่ขึ้นมา เป็นผู้ใหญ่บ้าน เป็นกำนันขึ้น เป็นนั่นเป็นนี่ เป็นขึ้นเลย แต่ก่อนเคยมีผู้เฒ่า เล่าเรื่องผู้ใหญ่บ้านชั่ว ให้ฟัง พอเขาให้ยศเป็นผู้ใหญ่บ้าน ตั้งเป็นผู้ใหญ่บ้านขึ้นมา ก็หลงอำนาจตน เพื่อนเก่า ก็เล่นด้วยไม่ได้ เหมือนเก่า นี่ละ มาแล้วก็ว่า "อย่ามาใกล้กันนะ มันไม่เหมือนเก่าแล้วนะ"

มีลาภก็ดี มียศก็ดี มีสรรเสริญก็ดี มีสุข มีทุกข์ก็ดี พระพุทธองค์ก็ให้รู้มันเสีย ให้มันพอปานเก่า เท่านั้นแหละ เอาไว้เพื่อใช้ในการงาน แล้วก็วางไว้พอปานเก่า เป็นคนผู้เดียว กับผู้เก่า ถ้าไม่รู้เท่าลาภยศสรรเสริญนินทา ก็ฆ่ากันเลย หลงอำนาจของตน หลงลูกหลาน หลงหมดทุกคน ถ้ารู้จักดีแล้วก็เห็นว่าเป็นพวกเดียวกันเถอะ เรื่องนี้เป็นเรื่องสมมติแท้ๆ แต่มันเป็นกิเลสมาก ท่านเรียกว่าโลกธรรม สัตว์โลกย่อมเป็นไปตามธรรมนี้ มีคำสอนของ พระพุทธเจ้าว่า เรื่องทั้งหลายเหล่านี้ มันเกิดขึ้นมาทีหลัง เมื่อเกิดมาแรกๆ ก็มีรูปกับนาม เกิดขึ้นมาเฉยๆ ครั้งเอานาย "ก" เข้ามาใส่ นี่เป็นไปด้วยสมมติ ต่อมาก็มีเรื่องนายพล นายพันขึ้นมา ถ้าไม่รู้เรื่องสิ่งทั้งหลายเหล่านี้ ก็ถือว่าเป็นของจริง ก็เลยแบกไว้ แบกลาภไว้ แบกชื่อไว้ แบกเสียงไว้ มีอำนาจ ชี้นกให้เป็นนก ชี้หนูให้เป็นหนู หมดทุกอย่างก็ได้ เกิดอำนาจขึ้นมา เอาคนนั้นไปฆ่าเสีย เอาคนนี้ไปติดคุกเสีย อย่างนี้แหละ จึงมีอำนาจขึ้นมาเพราะเกียรติ คำว่าเกียรตินั้นตรงนั้นแหละ มันเป็นอุปาทาน พอมีเกียรติขึ้นมาเป็นต้นก็สั่งเลย ผิดๆ ขัดๆ ก็ทำไปด้วยอำนาจตน ทำไปตามอารมณ์ของตน ก็เลยไปตามความผิดอันนั้นเรื่อย มันจึงขาดจากธรรมะ

นี่เรื่องข้อปฏิบัติ ถ้ารู้แล้วก็ไม่ทำอย่างนั้น ความดีความชั่วมันมีแต่ไหนแต่ไรมา ลาภยศมันก็มีขึ้นมา ก็ให้มันมีแต่เฉพาะลาภนั้น เฉพาะยศนั้น อย่าให้มันมีมาถึงเรา เอามาใช้เฉยๆ ตามการงานแล้วก็ทิ้งไป เราก็พอปานเก่า ถ้าเราได้ภาวนาเรื่องสิ่งเหล่านี้แล้ว ถึงมันจะได้อะไรขึ้นมาก็ดี ก็ไม่หลงทาง สบายอยู่เหมือนเก่า มีลักษณะคล้ายคลึงกันทั้งหมด ไม่มีอะไร เรื่องนี้พระพุทธเจ้าให้พิจารณาอย่างนี้ จึงจะรู้เรื่องมันตามเป็นจริง ถ้าเราได้อะไรขึ้นมา ไม่มีอะไรจะปรุงได้แต่งได้ เขาตั้งให้เป็นกำนัน เป็นแต่ไม่เป็น เขาจะให้เป็นผู้ใหญ่บ้าน ก็เป็นอยู่แต่ไม่เป็น เขาให้เป็นอันนั้นอันนี้ ก็เป็นอยู่ แต่ไม่เป็น เบื้องปลายเราจะเป็นอะไร? มันก็ตายเหมือนเก่าเท่านั้นแหละ เขาจะให้เป็นกำนัน เป็นผู้ใหญ่บ้าน มันก็เหมือนเก่า จะให้ว่าอย่างไร ถ้าเราคิดอย่างนั้นแล้ว มันก็ดี แน่นหนาดี มันก็พอปานเก่าเท่านั้นแหละ นี่เรียกว่าคนไม่หลง จะเอาอะไรมาให้มันก็ยังเป็นอย่างนั้นแหละ มันสักแต่ว่าสังขาร ไม่มีอะไรจะมาปรุง จะมาแต่งจิตใจให้เกิด ราคะ โทสะ โมหะ ไม่มี อันนี้แหละเป็นผู้ที่บำรุงพระพุทธศาสนา ให้ผู้ที่ถูกบำรุงก็ดี ผู้ที่ตั้งใจบำรุงก็ดี ให้คิดในแง่นี้ให้มาก ให้มีศีลธรรมเกิดขึ้นในจิตใจของตน

นี่สรุปได้ว่า การบำรุงพระพุทธศาสนาที่แน่นอน ต้องบำรุงอย่างนี้ บำรุงให้อาหาร ให้การขบการฉัน ให้ที่อยู่อาศัย ให้ยาบำบัด โรคก็เหมือนกัน แต่มันถูกแต่กระพี้ของมัน ฉะนั้นทายกทายิกาทั้งหลาย ที่ได้ฟังเทศน์ฟังธรรมบำเพ็ญกุศลนั้น อย่าลืมอันนี้ ไม้มันก็มีเปลือก มีกระพี้ มีแก่น สิ่งทั้งสามนี้อาศัยซึ่งกันและกัน จะมีแก่นได้ก็เพราะเปลือก จะมีเปลือกได้ ก็เพราะกระพี้ จะมีกระพี้ได้ก็เพราะแก่น มันรวมกันเหมือนกับศีล สมาธิ ปัญญา ศีล คือการ ตั้งกาย วาจา ให้เรียบร้อย สมาธิก็คือการตั้งใจมั่น ปัญญาคือการรอบรู้ ในกองสังขาร ทั้งหลาย ให้เรียนกันอย่างนี้ ให้ปฏิบัติอย่างนี้ เป็นปฏิบัติบูชา จึงจะเป็นผู้ที่บำรุงพระพุทธศาสนาที่ลึกซึ้ง

ถ้าหากว่าเราไม่ได้เอาสิ่งทั้งหลายนี้มาปฏิบัติที่ใจ ที่มีลาภมากก็หลง มียศก็หลง จะมีอะไรก็หลงหมด ทุกอย่างมันเป็นเรื่องอย่างนั้น ถ้าหากว่าเราบำรุงแต่สิ่งทั้งหลายภายนอก เรื่องทะเลาะขัดแย้งกันไม่มีหยุด เรื่องผู้นั้นก่อกรรมกับคนนี้ก็ไม่หยุด เรื่องการแทงมีดกัน ยิงปืนกัน ก็ไม่มีหยุด ก่อนจะหยุดได้ต้องพิจารณาเรื่อง ลาภ ยศ สรรเสริญ สุข ทุกข์ นินทา พิจารณาข้อประพฤติปฏิบัติ ให้เป็นศีลธรรม ให้ระลึกว่าชาวโลกเรานี้ก็เป็นก้อนเดียวกัน เห็นว่าเราก็เหมือนเขา เห็นเขาก็เหมือนเรา เขาสุขเราก็สุข เขาทุกข์เราก็ทุกข์เหมือนกัน มันก็พอปานกัน พิจารณาอย่างนี้ ก็จะเกิดความสบาย เกิดธรรมะขึ้นมา นี่เป็นหลักของพระพุทธศาสนา ผู้ที่บำรุงพระพุทธศาสนา ก็บำรุงศีล บำรุงสมาธิ บำรุงปัญญา ให้เกิดขึ้นสม่ำเสมอได้ จึงจะเป็นผู้ที่บำรุงพระพุทธศาสนาอย่างถูกต้อง อันนี้ให้เราไปคิดดู

โอกาสที่บรรยายธรรมะแก่ญาติโยมทั้งหลายก็สมควรแล้ว ท้ายที่สุดนี้ก็ ขอให้จงพากัน ตั้งอกตั้งใจ จำข้อความเหล่านี้ไปพินิจพิจารณา ให้บำรุงด้วยการปฏิบัติ อย่างแท้จริง ทุกๆ คน ขอให้จงเป็นสุขเป็นสุขกันทุกๆ คนเถิด

ที่มา : http://www.dharma-gateway.com/monk/preach/lp_cha/lp-cha_17.htm

 

เห็นคุณพระอริยสงฆ์หลายองค์ ยามที่ท่านเร่งความเพียรเพื่อชนะกิเลส เพื่อบรรลุธรรมให้ได้ในชาตินี้ ท่านธุดงค์ออกป่า หลีกลี้หนีผู้คนเอาชีวิตเป็นเดิมพัน เพราะเห็นภัยในการเกิด ต่อเมื่อท่านบรรลุธรรมแล้ว ท่านจึงมาเมตตาญาติโยม เผยแพร่พระธรรมคำสอนหวังให้เห็นธรรมเช่นกัน สมัยนี้อยากรู้จังว่ามีพระที่อยู่ป่าเป็นนิจเยอะไหมนะ แต่ไม่อยากให้คนไปรบกวนท่าน ควรให้ท่านเร่งความเพียร อยู่ในที่สงบเป็นสิ่งที่ดีที่สุดว่าไหมคะ?

การฟังธรรมสมัยก่อนหลวงพ่อฤาษีลิงดำท่านเคยกล่าวไว้ว่า ฟังเพียงครั้งเดียวก็จดจำนำมาปฏิบัติจนกว่าจะบรรลุผล อันตัวเรานั้นฟังอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน แต่การใช้เวลาทางโลกนั้นกลืนไปหมด ชาติหน้าเกิดมาลืมอีกกว่าจะตั้งตน ตั้งตัว ตั้งใจ เข้าใจธรรม แป๊บๆ ตายอีกแล้ว ทำยังไงดีคะพวกเรา?