อาฬวกยักษ์ทูลถาม คนได้ปัญญาอย่างไรหนอ

​

อาฬวกสูตรที่ ๑๒
[๘๓๘]
ข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วอย่างนี้
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับในที่อยู่ของอาฬวกยักษ์ เขตเมืองอาฬวี ฯ
ครั้งนั้นแล อาฬวกยักษ์เข้าไปใกล้พระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ครั้นแล้วได้กล่าวว่า
ท่านจงออกมา สมณะ ฯ
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ดีแล้วผู้มีอายุ แล้วก็เสด็จออกมา ฯ
ยักษ์กล่าวว่า ท่านจงเข้าไป สมณะ ฯ
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ดีแล้วผู้มีอายุ แล้วก็เสด็จเข้าไป ฯ
แม้ครั้งที่ ๒ ฯลฯ แม้ครั้งที่ ๓ อาฬวกยักษ์ได้กล่าวว่า ฯลฯพระผู้มีพระภาคตรัสว่า ฯลฯ
[๘๓๙]
ครั้นครั้งที่ ๔ อาฬวกยักษ์ได้กล่าวว่า ท่านจงออกมา สมณะ ฯ
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ผู้มีอายุ เราจักไม่ออกไปละท่านจะทำอะไรก็จงทำเถิด ฯ
สมณะ เราจักถามปัญหากะท่าน ถ้าท่านพยากรณ์แก่เราไม่ได้ เราจักทำจิตของท่านให้
ฟุ้งซ่าน หรือฉีกหัวใจของท่านหรือจักจับที่เท้าแล้วเหวี่ยงไปยังแม่น้ำคงคาฝั่งโน้น ฯ
อาวุโส เราไม่เห็นใครเลยในโลก พร้อมทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมู่
สัตว์พร้อมทั้งสมณพราหมณ์ เทวดาและมนุษย์ที่จะพึงทำจิตของเราให้ฟุ้งซ่านได้ หรือขยี้หัวใจ
ของเรา หรือจับเราที่เท้าแล้วเหวี่ยงไปยังแม่น้ำคงคาฝั่งโน้น เอาเถิด อาวุโส เชิญถามปัญหา
ตามที่ท่านจำนงเถิด ฯ
[๘๔๐]
อาฬวกยักษ์ทูลถามว่า
อะไรหนอ เป็นทรัพย์เครื่องปลื้มใจอันประเสริฐของคนในโลกนี้
อะไรหนอที่บุคคลประพฤติดีแล้วนำความสุขมาให้
อะไรหนอเป็นรสอันล้ำเลิศกว่ารสทั้งหลาย
นักปราชญ์ทั้งหลายกล่าวชีวิตของผู้ที่เป็นอยู่อย่างไร ว่าประเสริฐสุด ฯ
[๘๔๑]
พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า
ศรัทธาเป็นทรัพย์ อันประเสริฐของคนในโลกนี้
ธรรมอันบุคคลประพฤติดีแล้ว นำความสุขมาให้
ความสัตย์แลเป็นรสอันล้ำเลิศกว่ารสทั้งหลาย
นักปราชญ์ทั้งหลายกล่าวชีวิตของผู้ที่เป็นอยู่ด้วยปัญญาว่าประเสริฐสุด ฯ
[๘๔๒]
อาฬวกยักษ์ทูลถามว่า
คนข้ามโอฆะได้อย่างไรหนอ
ข้ามอรรณพได้อย่างไร
ล่วงทุกข์ได้อย่างไร
บริสุทธิ์ได้อย่างไร
[๘๔๓]
พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า
คนข้ามโอฆะได้ด้วยศรัทธา
ข้ามอรรณพได้ด้วยความไม่ประมาท
ล่วงทุกข์ได้ด้วยความเพียร
บริสุทธิ์ได้ด้วยปัญญา ฯ
[๘๔๔]
อาฬวกยักษ์ทูลถามว่า
คนได้ปัญญาอย่างไรหนอ
ทำอย่างไรจึงจะหาทรัพย์ได้
คนได้ชื่อเสียงอย่างไรหนอ
ทำอย่างไรจึงจะผูกมิตรไว้ได้
คนละโลกนี้ไปสู่โลกหน้าทำอย่างไรจึงจะไม่เศร้าโศก ฯ
[๘๔๕]
พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า
บุคคลเชื่อธรรมของพระอรหันต์ เพื่อบรรลุนิพพาน ฟังอยู่ด้วยดีย่อมได้ ปัญญา
เป็นผู้ไม่ประมาท มีวิจาร คนทำเหมาะเจาะ ไม่ทอดธุระ เป็นผู้หมั่น ย่อมหาทรัพย์ได้
คนย่อมได้ชื่อเสียงเพราะความสัตย์
ผู้ให้ ย่อมผูกมิตรไว้ได้
บุคคลใดผู้อยู่ครองเรือนประกอบด้วยศรัทธา มีธรรม ๔ ประการนี้คือ
สัจจะ ธรรมะ ธิติ จาคะ
บุคคลนั้นแล ละโลกนี้ไปแล้วย่อมไม่เศร้าโศก

เชิญท่านถามสมณพราหมณ์เป็นอันมากเหล่าอื่นดูซิว่า
ในโลกนี้มีอะไรยิ่งไปกว่า สัจจะ ทมะ จาคะและขันติ ฯ
[๘๔๖]
อาฬวกยักษ์กราบทูลว่า
ทำไมหนอ ข้าพเจ้าจึงจะต้องถามสมณพราหมณ์เป็นอันมากในบัดนี้
วันนี้ข้าพเจ้ารู้ชัดถึงสัมปรายิกประโยชน์ พระพุทธเจ้าเสด็จมาอยู่เมือง
อาฬวี เพื่อประโยชน์แก่ข้าพเจ้าโดยแท้วันนี้ข้าพเจ้ารู้ชัดถึงทานที่บุคคล
ให้ในที่ใดมีผลมาก ข้าพเจ้าจักเที่ยวจากบ้านไปสู่บ้าน จากบุรีไปสู่บุรี
พลางนมัสการพระสัมพุทธเจ้าและพระธรรมซึ่งเป็นธรรมที่ดี ฯ

จบยักขสังยุตบริบูรณ์

พระไตรปิฎก ฉบับบาลีสยามรัฐ (ภาษาไทย) เล่มที่ ๑๕
พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๗ สังยุตตนิกาย สคาถวรรค
หน้าที่ ๒๕๗/๒๘๙

ทมะ : [ทะ-] (แบบ) น. การข่มใจ, การทรมาน, การฝึกตน; อาชญา,การปรับไหม. (ป., ส.).

ธิติ (มค. ธิติ) น. ความทรงไว้, ความแน่นหนา, ความมั่นคง, ปัญญา.

ธิติ ธิติ : (แบบ) น. ความทรงไว้, ความมั่นคง, ปัญญา. (ป.).


พจนานุกรมไทย-ไทย [ธิติ] หมายถึง/ความหมาย ?

 

อะไรหนอ เป็นทรัพย์เครื่องปลื้มใจอันประเสริฐของคนในโลกนี้ ?
ศรัทธาเป็นทรัพย์ อันประเสริฐของคนในโลกนี้

อะไรหนอที่บุคคลประพฤติดีแล้วนำความสุขมาให้ ?
ธรรมอันบุคคลประพฤติดีแล้ว นำความสุขมาให้

อะไรหนอเป็นรสอันล้ำเลิศกว่ารสทั้งหลาย ?
ความสัตย์แลเป็นรสอันล้ำเลิศกว่ารสทั้งหลาย

นักปราชญ์ทั้งหลายกล่าวชีวิตของผู้ที่เป็นอยู่อย่างไร ว่าประเสริฐสุด ฯ ?
นักปราชญ์ทั้งหลายกล่าวชีวิตของผู้ที่เป็นอยู่ด้วยปัญญาว่าประเสริฐสุด ฯ


คนข้ามโอฆะได้อย่างไรหนอ ? คนข้ามโอฆะได้ด้วยศรัทธา

ข้ามอรรณพได้อย่างไร? ข้ามอรรณพได้ด้วยความไม่ประมาท

ล่วงทุกข์ได้อย่างไร ? ล่วงทุกข์ได้ด้วยความเพียร

บริสุทธิ์ได้อย่างไร ? บริสุทธิ์ได้ด้วยปัญญา ฯ


คนได้ปัญญาอย่างไรหนอ?บุคคลเชื่อธรรมของพระอรหันต์ เพื่อบรรลุนิพพาน ฟังอยู่ด้วยดีย่อมได้ ปัญญา

ทำอย่างไรจึงจะหาทรัพย์ได้?เป็นผู้ไม่ประมาท มีวิจาร คนทำเหมาะเจาะ ไม่ทอดธุระ เป็นผู้หมั่น ย่อมหาทรัพย์ได้

คนได้ชื่อเสียงอย่างไรหนอ? คนย่อมได้ชื่อเสียงเพราะความสัตย์

ทำอย่างไรจึงจะผูกมิตรไว้ได้? ผู้ให้ ย่อมผูกมิตรไว้ได้

คนละโลกนี้ไปสู่โลกหน้าทำอย่างไรจึงจะไม่เศร้าโศก ฯ?บุคคลใดผู้อยู่ครองเรือนประกอบด้วยศรัทธา มีธรรม ๔ ประการนี้คือ
สัจจะ ธรรมะ ธิติ จาคะ บุคคลนั้นแล ละโลกนี้ไปแล้วย่อมไม่เศร้าโศก

 

นันทนสูตรที่ ๑
[๒๓]
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน อาราม ของท่าน
อนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตพระนครสาวัตถี ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระภาค ตรัสเรียกภิกษุทั้งหลายว่า
ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระดำรัสของ พระผู้มีพระภาคแล้ว ฯ
[๒๔]
พระผู้มีพระภาคตรัสพระพุทธพจน์นี้ว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เรื่อง เคยมีมาแล้ว
พวกเทวดาชั้นดาวดึงส์องค์หนึ่งแวดล้อมด้วยหมู่นางอัปสร อิ่มเอิบ พรั่งพร้อมด้วยเบญจกามคุณ
อันเป็นทิพย์ พวกนางอัปสรบำเรออยู่ในสวนนันทวัน ได้กล่าวคาถานี้ในเวลานั้นว่า

เทวดาเหล่าใดไม่เห็นนันทวัน อันเป็นที่อยู่ของหมู่นรเทพ
สามสิบผู้มียศ เทวดาเหล่านั้นย่อมไม่รู้จักความสุข ฯ
[๒๕]
ดูกรภิกษุทั้งหลาย เมื่อเทวดานั้นกล่าวอย่างนี้แล้ว เทวดาองค์ หนึ่งได้ย้อน
กล่าวกะเทวดานั้นด้วยคาถาว่า

ดูกรท่านผู้เขลา ท่านย่อมไม่รู้จักคำของพระอรหันต์ทั้งหลายว่า
สังขารทั้งปวงไม่เที่ยง มีความเกิดขึ้นและเสื่อมไปเป็นธรรมดา
เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป ความสงบระงับสังขารเหล่านั้นเสียได้เป็นสุข ฯ

พระไตรปิฎก ฉบับบาลีสยามรัฐ (ภาษาไทย) เล่มที่ ๑๕
พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๗ สังยุตตนิกาย สคาถวรรค
หน้าที่ ๗/๒๘๙