"รู้กายถึงจิต รู้จิตเห็นธรรม"

อิทัง โข ปะนะ ภิกขะเว ทุกขัง อะริยะสัจจัง
(ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็นี้แลเป็นตัวทุกข์อย่างแท้จริง คือ)

ชาติปิ ทุกขา (แม้ความเกิดก็เป็นทุกข์)

ชะราปิ ทุกขา (แม้ความแก่ก็เป็นทุกข์)

มะระณัมปิ ทุกขัง (แม้ความตายก็เป็นทุกข์)

โสกะปะริเทวะทุกขะโทมะนัสสุปายาสาปิ ทุกขา (แม้ความโศก ความร่ำไรรำพัน ความไม่สบายใจ ความคับแค้นใจ ก็เป็นทุกข์)

อัปปิเยหิ สัมปะโยโค ทุกโข (ความประสบพบกับสิ่งไม่เป็นที่รักที่พอใจ ก็เป็นทุกข์)

ปิเยหิ วิปปะโยโค ทุกโข (ความพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รักที่พอใจ ก็เป็นทุกข์)

ยัมปิจฉัง นะ ละภะติ ตัมปิ ทุกขัง (มีความปรารถนาสิ่งใด ไม่ได้สิ่งนั้น ก็เป็นทุกข์)

สังขิตเตนะ ปัญจุปาทานักขันธา ทุกขา ฯ (ว่าโดยย่อ อุปาทานขันธ์ทั้ง ๕ เป็นตัวทุกข์)

........

ทุกข์ควรกำหนดรู้
แค่คำว่า
ชาติปิ ทุกขา (แม้ความเกิดก็เป็นทุกข์)

มะระณัมปิ ทุกขัง (แม้ความตายก็เป็นทุกข์)

ก็กินไปหมดแล้ว ถ้าคนไปเอาแต่
ชาติปิ คือวันเกิด
มะระณัมปิ คือ วันตาย ก็ช้าไปหน่อย

ทุกข์เท่านั้นที่เกิดขึ้น ทุกข์เท่านั้นที่ดับไป